روز جهانی نجوم در سال ۲۰۱۵ شنبه ۲۵می یعنی ۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ اعلام شده است و طبق توضیحاتی که در ادامه خواهد آمد، طبق دستورالعمل شاخه سابق آماتوری انجمن نجوم ایران، برای ایران تاریخ روز نجوم جمعه ۴ اردیبهشت و هفته قبل آن هفته نجوم خواهد بود. 

طبق دستورالعمل اتحادیه جهانی نجوم، یکی از روزهای آخر هفته بین ۱۵ آوریل تا ۱۵ می هر سال که ماه در حالت تربیع اول است به عنوان روز جهانی نجوم و هفته پیش از آن به عنوان هفته نجوم اعلام می‌شود. هنگامی که ماه در وضعیت هلالی تربیع اول است، هنگام ظهر طلوع می کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می رسد و نیمه شب غروب می کند، بنابراین یکی از بهترین زمان های رصد ماه است و از ظهر به بعد می‌توان با دوربینها و تلسکوپهای آماتوری، پستی بلندی های ماه را به مردم نشان داد. در ایران از سال ۱۳۸۰ روز نجوم برگزار می شود و تا سال ۱۳۹۱شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران هماهنگی برگزاری روز نجوم در ایران را به عهده داشت. طبق دستور العمل اتحادیه نجوم، هر کشوری با شرایط خاص خود روز نجوم و هفته نجوم را تعیین می‌نماید. مراسم روز نجوم در کشورهای دیگر در روز شنبه یا یکشنبه آخر هفته که تعطیل است برگزار می‌شود. . با توجه به تقویم رسمی ایران و طبق روند انتخاب روز نجوم در سال‌های گذشته، روز جمعه ۴ اردیبهشت امسال روز نجوم و هفته قبل آن یعنی روز۲۹ فروردین تا ۴ اردیبهشت ماه هفته نجوم خواهد بود

تاریخ روز جهانی نجوم در سال ۲۰۱۵ شنبه ۲۵می یعنی ۵اردیبهشت۱۳۹۴ اعلام شده است و طبق توضیحات گذشته برای ایران تاریخ روز نجوم جمعه ۴اردیبهشت و هفته قبل آن هفته نجوم خواهد بود.

 توضیحات زیر که از سایت سابق شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران برگرفته شده‌اند اطلاعات بیشتری را در خصوص برنامه و غعالیت‌های روز و هفته نجوم در اختیار قرار می‌دهند:

روز بین المللی نجوم در چند سال اخیر تبدیل به یکی از فرصتهای اصلی برای ترویج دانش نجوم و علاقه مند کردن مردم برای توجه به جهان بالای سر خود بوده است. جهانی شگفت انگیز که همیشه انسان را مجذوب خود می کرده است و در طول تاریخ بارها با رشد و جهش هایی که تجربه کرده است، زندگی ما انسانها را به سطحی دیگر از نظر معنی شناختی منتقل کرده است. هفته وروز نجوم اگرچه در ایران مدت طولانی نیست که برگزار می شود اما در همین مدت کوتاه توانسته است به تجربیات ارزشمندی دست پیدا کند و در حالی که علاقمندان فراوانی را وارد حوزه دانش زیبای نجوم ساخته است و همزمان شرایط حضور ایرانیان در فعالیت های ترویجی علمی را به اطلاع جامعه جهانی رسانده است. در طی حدود ۷ سال برگزاری هفته وروز جهانی نجوم ایران ۲ بار برنده جایزه ویژه ای از سوی برگزار کننده این مراسم شده است.

شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران بنابر وظیفه خود در سالهای فعالیت خود تلاش کرد تا برگزاری برنامه هایی را در تهران و سایر شهرستانها سامان دهد ودرسال ۱۳۸۵ برنامه ای که با همکاری گروههای نجومی محلی در تهران و شهرستانهای سراسر کشور برگزار شد باعث شد تا جایزه ویژه برگزاری روز جهانی نجوم در جهان در آن سال به ایران تعلق گیرد.

در روز نجوم منجمان آماتور (و گاهی حرفه ای) تلاش می کنند عموم مردم را با زیبائیهای آسمان آشنا کنند ، برخی از مردم تصور می کنند ” علم” چیز پیچده ای بوده و متعلق به دانشمندان است و از ارتباط آن با زندگی روزمره و زیبائیهای آن در محیط اطرافشان اطلاعی ندارند. در روز نجوم می توان تا حدی فاصله میان محققان ، دانشمندن و مردم را کم تر کرد.

در برخی از کشورها، یک یا چند روز درهای آزمایشگاهها و رصدخانه ها به روی مردم عادی باز است تا همه مردم بتوانند با فعایت های علمی از نزدیک آشنا شوند ، اما بیشتر رصدخانه ها برای دوربودن از آلودگی نوری و آلودگی هوا و کم کردن اثر جو ، در خارج از شهر و در ارتفاعات بالا قرار دارند و حتی اگر برخی روزها رصدخانه ها پذیرای مردم عادی باشند ، مراجعه مردم به رصدخانه ها مشکل است.

حدود ۳۰ سال پیش Doug Bergerپیشنهاد داد به جای اینکه مردم را به خارج از شهرها و مناطق دوردست بکشانیم ،بهتر است در روز مشخصی از سال ، تلسکوپها را به داخل شهرها و به میان مردم بیاوریم .این گونه بود که روز نجوم متولد شد.

چگونه روز نجوم برگزار کنیم؟

در برگزاری روز نجوم باید توجه داشته باشیم که روز نجوم متعلق به عموم مردم به ویژه خانواده ها است لذا باید از دادن اطلاعات پیچده و سنگین به مردم خودداری کنیم و برنامه هایی را در سطح درک عمومی ترتیب دهیم.

در ابتدا یک گروه یا کمیته برگزاری روز نجوم تعیین کنید وبرای بهتر انجام شدن کار ، فعالیت ها را تقسیم کنید ، یک نفر مسئول تعیین مکان مناسب و دریافت و پی گیری مجوزها ، یک نفر مسئول پیگیری اجرای ایده ها و یک نفر مسئول جلب حامی و … .

کارهایی که باید انجام شود :

۱- مکان یابی برای یافتن محل مناسب برگزاری روز نجوم:

بهترین مکان جایی است که مردم در روز جمعه تردد زیادی دارند ، در ایران پارکها بهترین منطقه هستند؛ در شهرهای ساحلی و شهرهایی که رودخانه از بین شهر عبور می کند مانند شهر اصفهان ، ساحل دریا و رودخانه هم مکان های مناسبی هستند.

در شهرهایی که جاذبه های گردشگری و مکانهای باستانی دارند مانند قلعه فلک الافلاک در خرم آباد ، این مناطق هم در روزهای تعطیل محل رفت و آمد مردم شهر و گردشگران هستند.

مراکزی مانند مرکز خرید ، فرهنگسراها و میدان های اصلی شهر ، به شرطی که فضایی برای نصب پوستر و برپایی غرفه داشته باشند هم مکانهای مناسبی هستند.

همچنین اگر شهر شما آسمان نما یا رصدخانه ای در داخل شهر دارد هم می توانید با اطلاع رسانی مناسب مردم را برای بازدید از این مراکز دعوت کنید.

خوب است با مسئولان مراکز از قبل هماهنگ کنید که برنامه ها در روز نجوم رایگان باشد.

۲- دریافت مجوز وهماهنگی با ارگانهای مربوط:

اگر می خواهید از محوطه پارک یا فرهنگسرا و … استفاده کنید ، از یک ماه قبل با مسئولان آن محل موضوع را مطرح کنید و از محل اجرای برنامه ها مطمئن شوید. هرچه زودتر این کار را انجام دهید ، زود تر می توانید کار اطلاع رسانی را انجام دهید.

با توجه به موقعیت مکان اجرای برنامه ها لازم است از مسئولان شهرداری ، راهنمایی – رانندگی یا فرمانداری شهر مجوز دریافت کنید.

بهتر است از قبل با نیروی انتظامی محل هم هماهنگی های لازم انجام شود تا مشکلی پیش نیاید.

۳- یافتن حامی:

اجرای برخی برنامه ها ممکن است بار مالی زیادی داشته باشد. بهتر است برای دریافت کمکهای نقدی و غیرنقدی از ارگانهای دولتی یا شرکت های خصوصی کمک بگیریید. برای تهیه پوستر ، بنرهای تبلیغاتی ، چاپ و تکثیر بروشور و محصولات فرهنگی، تهیه وسیله حمل و نقل ، امانت چادر و میز وصندلی برای اجرای غرفه ها و … شرکت ها و ارگانهای مختلفی می توانند با شما همکاری کنند.

حتی می توانید از شرکتهایی مانند تولید کنندگان صنایع غذایی ، محصولات بهداشتی و … در ازای امکان تبلیغ محصولاتشان ، کمک نقدی و غیرنقدی دریافت کنید.

۴- یافتن ایده ها و اجرای آنها:

برنامه ها می تواند شامل سخنرانی های ساده ، نمایش اسلاید و غرفه های معرفی نجوم باشد. اگر در نظر دارید نمایش اسلاید و سخنرانی داشته باشید . باید هرچه سریعتر مکان مناسبی مانند سالن همایش یا سینما برای سمینار پیدا کنید.

ممکن است تهیه برخی غرفه ها مانند ساخت ماکت ، هزینه زیادی نداشته باشد ، اما ساخت آن زمان زیادی ببرد . برای همین خوب است از دانشجویان و دانش آموزان و خانواده های علاقه مند برای ساخت ماکت ها و تهیه پوسترها کمک بگیرید.

تعطیلات عید نوروز فرصت مناسبی برای پیاده کردن ایده هایی است که برای ساخت آنها زمان زیادی نیاز دارید.

۵- اطلاع رسانی:

از ۱۰ روز تا یک هفته قبل از هفته و روز نجوم ، باید مردم را از زمان و محل برگزاری برنامه ها آگاه کنید

برای اینکار می توانید از رسانه ها و نشریات محلی و صدا و سیمای شهرستان کمک بگیرید. نصب پلاکارد و پوستر در سطح شهر هم بسیار مفید است.

می توانید از شرکت ها و ارگان هایی که بخش تبلیغات و پارچه نویسی دارند کمک بگیرید یا بر روی پارچه ها و صفحات بزرگ تصاویر نجومی را نقاشی کنید و همراه با توضیحاتی درباره روز نجوم با هماهنگی شهرداری و شورای شهر، در محل های پرتردد شهر نصب کنید.

فرودگاهها ، پایانه های مسافربری داخل شهری و بین شهری و ایستگاههای قطار و مترو بهترین مکان برای نصب پوسترهای روز نجوم و پلاکاردهای اطلاع رسانی هستند.

برای هماهنگی نصب پوسترها در این مکان ها ، با روابط عمومی این محل ها تماس بگیرید.

تاریخچه :

سان فرانسیسکو را باید در دوران معاصر یکی از پیشگامان تلاش برای ترویج نجوم دانست. در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی برنامه های رصدی و شب های رصدی و میهمانی های آشنایی با آسمان فراوانی از سوی گروههای مختلف این منطقه با هدف آشنا کردن مردم با نجوم جدید برگزار می شد. برای مثال یکی از این گروهها روزی در ماه سپتامبر که به تربیع اول ماه نزدیکتر بود برنامه ای را در پارک عمومی شهر برگزار می کردند و اعضا گروه با برپا کردن تلسکوپهای خود در این پارک ماه، سیارات، خوشه های ستاره ای و کهکشان آندرومدا (امراه المسلسله) را به مردم نشان می دادند و هرگاه وضعیت هوا دچار تغییر می شد مردم از سالن اجتماعات آن اطراف استفاده می کردند.

این سالها مقارن بود با رویکردی که ستاره شناس سرشناس اماتور، جان دابسون (مبدع استقرار های دابسونی) به ترویج نجوم داشت وی با شعار تلسکوپ خود را همه وقت / همه جا برپا کنید ، گروهی از منجمان را سامان داد که رفته رفته به رصدگران کنارگذر ها معروف شدند. در همان ایام اخترشناس آماتور سرشناس دیگری به نام داوگ برگر (Doug Berger) از زاویه دیگری به موضوع نگریست و این سوال را مطرح کرد که چگونه می توان لذتی را که در دنیای نجوم وجود دارد به دیگر مردم منتقل کند؟ و چر ا نباید همه گروهها یک برنامه مشترک در سال داشته باشند که به طور عمده مردم را به دیدن زیباییهای دنیای اسمان شب دعوت کنند تا آنها هم بتوانند از این موقعیت لذت ببرند؟ این ایده منجر به آن شد که در سال ۱۹۷۳، داوگ برگر به همراه انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی اقدام به برگزاری اولین روز نجوم کنند.به سرعت این رویداد از مرزهای کالفرنیای شمالی گذشت و لیگ انجمن های نجومی آمریکا اقدام به برنامه ریزی و برگزاری آن در تمام آمریکای شمالی نمود. پس از آن بودکه آوازه این برنامه از مرزهای آمریکا بیرون رفت و دیگر کشورها نیز علاقمند به برگزاری آن شدند و بدین ترتیب لیگ نجومی این بار اقدام به هماهنگی برگزاری این مراسم در ابعادی بین المللی کرد اکنون نهادهای نجومی ملی و بین المللی و آموزش علم و نجوم به حمایت از این برنامه می پردازند.

در ایران این برنامه برای نخستین بار در سال ۱۳۸۰ برگزار شد. در آن سال رصدخانه آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (رصدخانه زعفرانیه) یک شب رصدی را به پاسداشت روز جهانی نجوم در شامگاه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ برگزار کرد . همان شب شبکه ۴ سیما به همین مناسبت نخستین برنامه آسمان شب را به روی آنتن فرستاد.

سال ۱۳۸۱ گرامیداشت روز جهانی نجوم ابعاد گسترده تری یافت. رصدخانه زعفرانیه تهران برنامه مفصلی را برگزار کرد و علاوه بر آن چند گروه دیگر در تهران نیز اقدام به برگزاری برنامه های مشابه کردند. در مشهد برنامه هایی با همکاری مرحوم دکتر عدالتی در گروه فیزیک دانشگاه فردوسی و روستای رباط سنگ برگزار شد و در سعادت شهر شیراز و چند نقطه دیگر نیز برنامه های مشابهی برگزار شد. اما از سال ۱۳۸۲ این برنامه ها وسعت فراوانی یافت. در این سال برنامه هایی در ده هاشهر ایران برگزار شد و در تهران نیز چندین مرکز برای این برنامه مورد توجه قرار گرفت. در این سال علاوه بر رصدخانه زعفرانیه تهران، کانون های پرورش فکری و گروههای محلی اقدام به برگزاری این مراسم نمودند. یکی از این برنامه ها از سوی دانش آموزان مدرسه فرزانگان تهران وماهنامه نجوم با حمایت انجمن نجوم ایران در خانه هنرمندان تهران برگزار شد، به دلیل ایده های نوآورانه ای که از سوی دانش آموزان فرزانگان برای ترویج نجوم به کار گرفته شده بود جایزه بهترین ایده های نو در برگزاری روز نجوم را از سوی لیگ جهانی نجوم به دست آورد.

این روند با گستردگی بیشتری در سالهای بعد ادامه یافت و در سال ۱۳۸۵ بیش از ۱۰۰ گروه در سراسر ایران به این برنامه پیوستند و سبب شد تا جایزه ویژه برگزاری روز جهانی نجوم به نمایندگی از برگزار کنندگان به هماهنگ کننده این برنامه (شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران) اهدا شود.

اهداف برگزاری روز نجوم چیست؟

بسیاری از ما همه ساله در بهار گرد هم می آییم و روز نجوم را گرامی می داریم اما گاه آن قدر سرگرم برنامه ریزی این برنامه می شویم که فراموش می کنیم اصلا برای چه این روز را گرامی می داریم و به همین دلیل بد نیست اهداف اصلی برگزاری روز نجوم را پیش از برنامه ریزی برای ان مرور کنیم. بنابر تعریف راهنمای برگزاری جهانی روز نجوم روزی در فصل بهار است که گروههای نجومی، آسمان نما ها ، رصدخانه های آموزشی و همه علاقمندان نجوم در کنار هم قرار می گیرند تا به مردم نشان دهند دنیای نجوم تا چه حد هیجان انگیز، سرگرم کننده و زیبا است. برای ترویج تمام پیشرفت های علمی، تدارک دیدن منابع و اطلاعات نجومی برای مردم و دعوت آنها برای بهره مندی از زیباییهای آسمان شب ، این روز گرامی داشته می شود و شعارهای اصلی با مضامین بردن نجوم به میان مردم، آسمان را نگاه کنید و به بالا نگاه کنید برای آن انتخاب شده اند که اکنون شعار بردن نجوم به میان مردم راهنمای اصلی برگزار کنندگان این مراسم است که از سوی برخی از گروهها به مدت ۱ هفته برگزار می شود.

نکته مهم در این بین آن است که باید در تمام اقداماتی که برای برگزاری این روز صورت می گیرد، به ذات آن که لذت بردن از آسمان و دعوت مردم برای لذت بردن از این زیبایی توجه کنیم. در سالهای مختلف برای برگزاری این مراسم یک تم اصلی نیز پیشنهاد می شود مثلا در سال ۲۰۰۴ که شاهد وقوع پدیده گذر زهره بودیم مراسم آن سال با تم گذر زهره برگزار شد و در سال ۲۰۰۹ نیز با تم سال جهانی نجوم برگزار شد.

روز نجوم چه روزی است؟

روز جهانی نجوم از آنچا که میخواهد تا حد امکان مردم را بیش از هر زمانی با آسمان آشنا کند و به آنها فرصت دهد تا تجربیات جذابی از اولین مواجهه خود با دنیای ستاره ها را داشته باشند، یک روز مشخص را به این نام معرفی و ثبت نکرده است. به ویژه آنکه یکی از جذابترین اجرام نجومی که مردم عادی در اولین برخورد خود مایلند آن را از دریچه تلسکوپها ببینند ماه است و “هر شبی برای رصد ماه مناسب نیست.” به همین دلیل برای تعیین روز جهانی نجوم از قاعده زیر استفاده می شود که در بین نیمه ماه تا نیمه اول ماه میلادی “می” ،نخستین شنبه (تعظیل پایان هفته) که به تربیع اول ماه نزدیکتر است روز نجوم خواهد بود.

روز تعطیلی پایان هفته به دلیل امکان مشارکت بیشتر مردم در این مراسم و در عین حال تعطیلی مراکز رسمی و امکان استفاده از امکانات آنها انتخاب شده است در ایران این مراسم در جمعه یا پایان هفته تقویم رسمی که یک روز پیش از روز جهانی نجوم است برگزار می شود.

چرا باید از روز جهانی نجوم حمایت کرد؟

برگزاری روز نجوم مانند بسیاری دیگر از کارهای غیر انتفاعی نیازمند صرف هزینه و استفاده از امکاناتی است که تهیه آنها برای گروههای آماتوری اگر غیر ممکن نباشد بسیار دشوار است. به همین دلیل برگزاری چنین مراسمی نیازمند حمایت بنگاههای اقتصادی و استفاده از حمایت های مالی و معنوی بسیاری است و در عین حال نیازمند مشارکت گروههای فعال نجومی است. اما چرا باید از چنین برنامه ای حمایت کرد؟

صاحبان صنایع و شرکت های مختلف می توانند با حمایت از برگزار کنندگان این برنامه ها پشت سر اقدامی مردمی در راه آشنایی مردم با علم و توسعه علمی قرار گیرند و کمک کنند تا یک روز از زندگی مردم همراه با تفریح بزرگ و اندیشه سازی مانند نجوم پر شود. از سوی دیگر آنها می توانند خود را در چنین برنامه هایی که معمولا با پوشش رسانه های محلی هم همراه است معرفی و تبلیع کنند. در عین حال گروههای نجومی نیز با پیوستن به چنین برنامه ای ضمن کمک به آشنایی مردم با قعالیتهای خود و زیباییهای نجوم می توانند از امکانات عمومی ، مانند اطلاع رسانیهای وسیع ، درباره عملکرد خود بهره مند شوند.

انجمن نجوم مشهد نیز به همراه برخی دیگر از گروههای نجومی شهر برنامه‌هایی را برای روز نجوم تدارک دیده‌اند که در اطلاعیه‌های بعدی به استحضار خواهد رسید

 برنامه های روز و هفته نجوم در مشهد (سال ۱۳۹۴)

نامگذاری روزهای هفته به نام  دانشمندان  ایرانی

روز

تاریخ

نام

شنبه

۲۹ فروردین

ابوجعفر محمد بن موسای خوارزمی

یکشنبه

۳۰ فروردین

ابوالحسن عبدالرحمن صوفی رازی

دوشنبه

۳۱ فروردین

ابوالوفا محمّد بوزجانی

سه شنبه

۱ اردیبهشت

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی

چهارشنبه

۲  اردیبهشت

حکیم عمر خیام نیشابوری

پنجشنبه

۳ اردیبهشت

خواجه نصیر الدین توسی

جمعه

۴ اردیبشهت

غیاث‌الدین جمشید کاشانی

شروع ثبت نام کلاس های نجوم انجمن نجوم مشهد

بازدید از رصد خانه دانشگاه فردوسی بصورت رایگان (محدود) (منتظر اطلاع‌رسانی از طریق این سایت باشید)

برگزاری گارگاه و برنامه رصد در برخی آموزشگاه های شهر

شروع فعالیت دفتر انجمن نجوم مشهد (یکشنبه و سه شنبه از ساعت ۱۶ الی ۱۸، آدرس: بلوار امامت، امامت ۳۰، پلاک ۸، طبقه‌ی منهای یک)

برگزاری برنامه‌های ویژه روز نجوم (۴ اردیبهشت ) در پارک ملت و فرهنگسرای غدیر (شامل رصد آسمان، پرسش و پاسخ و …)

علاقه‌مندان به همکاری با تیم برگزاری برنامه‌ها می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر با آقای احمد نظام (با شماره ۰۹۱۵۳۲۴۰۰۴۷) تماس حاصل فرمایند.

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *